Terug naar de essentie, 19 augustus 2018
Jezus Sirach 24, 7-8 en 10-15, 1 Korintiërs 15, 20-26; Lucas 1, 46-55
Zusters en broeders,
Tijdens je vakantie probeer je afstand te nemen van alles waarmee je bezig geweest bent door het jaar heen. Zo probeer je rust te vinden om het nieuwe jaar weer fris tegemoet te gaan. Het is een puur persoonlijke beleving, want de wereld om je heen draait gewoon door. Zo bereiken je dan toch al die verschrikkelijke berichten van explosies, natuurgeweld, bosbranden door mensen aangestoken, instortingen, aanslagen en wederom misbruik op afgrijslijk grote schaal door priesters. Wanneer ik het tot mij door laat dringen staan de tranen in mijn ogen. “Schaamte en verdriet” werden genoemd in het nieuws, maar om eerlijk te zijn drukken die woorden niet uit wat er werkelijk door je heen gaat. Woorden schieten te kort. Als mens en priester voel ik mij machteloos rond al die verschrikkingen in de wereld, machteloos onder al het leed, al het geweld wat mijn zogezegde collega priesters anderen hebben aangedaan en nog steeds aandoen. Alles waarin je gelooft als christen lijkt met bruut geweld kapot gemaakt te worden. Alles wat Jezus ons leerde, alles wat de apostelen ons hebben doorgegeven lijkt met voeten te worden getreden. Wat is er overgebleven van die leer? Waar vinden we nog gerechtigheid? Waar nog zorg voor hen die het nodig hebben? Waar is onze uitdrukkelijke afwijzing van al het kwaad gebleven? Bij het maken van mijn preek las ik wat uit de didachè, de leer van de apostelen, een tekst uit de eerste eeuw die tot de canonisering van de Bijbel gold als een belangrijke leidraad voor het christelijke leven toen er nog sprake was van apostelen en leerlingen die rondreisden en uit eigen ervaring vertelden wat ze van Jezus hadden geleerd. De essentie van het geloof.
Didachè
In dit document wordt een zeer eenvoudige, duidelijke en redelijk milde leer neergezet waaruit je het onderricht van Jezus meteen herkent zoals we die in de evangeliën terug kunnen vinden. Het is opgebouwd op een manier die doet denken aan de joodse wijsheidsliteratuur en het sluit ook aan bij andere bekende manieren van onderwijzen zoals toen bekend bij de joden. Het leert de nieuwe volgelingen volgens de leer van de twee wegen. Een weg ten goede en een weg ten kwade. Het lijkt er verdacht veel op dat de gevolgen van de weg ten kwade, waar de didachè voor waarschuwt, door de eeuwen heen waarheid is geworden.
Hoe lang laten we dat nog doorgaan? Hoe kunnen we weer terugkomen bij de zuivere leer van Jezus en de apostelen? En hoe gaan we om met al het leed dat er is in de wereld, maar ook al het leed dat is aangedaan door mensen die zich leerling van Jezus noemden?
Troost
Er is behoefte, nee de noodzaak aan troost, maar daar waar je troost zou verwachten lijkt het niet meer te bestaan.
Veel mensen vinden troost in zaken die ogenschijnlijk de juiste diepgang missen, maar die inpraten op het gevoel van mensen. Het kunnen TV programma’s zijn, maar ook fastfood, verslavende middelen, diëten, therapieën en ga zo maar door. Ze bieden troost doordat ze inspelen op het bewerkstelligen van kortstondige gevoelens van geluk, soms veroorzaakt door het zien dat een ander het slechter heeft. Toch moeten we wel het belang van troost onder ogen komen. Is troost immers niet het eerste wat mensen nodig hebben bij wanhoop?
Zoals de leerlingen na de dood van Jezus troost zoeken bij elkaar is het een belangrijke basis voor het geloof. Troost en de ander geen leed aandoen. Hoewel heel subtiel zien we dat Maria daarbij een belangrijke rol speelt in de Bijbel en de traditie wanneer zij aanwezig is op de meest belangrijke momenten en zo ook de leerlingen kan helpen zich te herpakken wanneer alles zinloos lijkt te zijn.
Namen van Maria
Niet voor niets dat in de traditie van de kerk zoveel namen voor Maria zijn ontstaan: Moeder van goede raad, troosteres, moeder van barmhartigheid, liefdevolle moeder, koningin van het leven en genade en ga zo maar door. De uitgebreide iconografie rondom Maria heeft ook veel te maken met zorg en liefde voor de mensen. Zo hebben we in onze dagkapel de Moeder Gods van Tederheid hangen.
Zij is beeld van troost voor mensen en in haar leven en haar sterven, dat we vandaag gedenken, is zij ook beeld van hoop. Wanneer Jezus verrijst uit de doden is dat een teken van overwinning en macht van Christus. Het is de kroon op het leven van Christus en dat mag gelden voor allen die hem volgen, met Maria voorop. Zo verwijst het ontslapen van Maria ook naar het feit dat de aardse dood niet het einde is, maar de doorgang naar het nieuwe leven dat ook ons eens staat te wachten. Maria is daarbij het beeld van de vervulling van al het aardse, van de hoop die ons in leven houdt. Allen, die net als Adam zijn gestorven, zullen in Christus weer levend worden gemaakt.
Hoop
Hoop ontstaat daar waar wijsheid zich kan manifesteren onder de mensen. Je krijgt weer overzicht en daarmee grip op het leven. Maar het is een zoektocht, zoals we horen in de eerste lezing. Daar wordt de wijsheid voorgesteld als een persoon die overal onder de mensen een rustplaats heeft gezocht maar haar vaste plek vond bij het joodse volk. Dit soort teksten hebben veel invloed gehad op de vroegchristelijke literatuur. Zij is inspiratie geweest voor teksten van Paulus, het Johannesevangelie en vele andere teksten waaronder ook de didachè.
Het drukt een verlangen uit naar een leven dat door eenvoud gevormd wordt, waardoor we weer ruimte krijgen om alles in wijsheid te overzien. Maar in plaats van het bewaren van die eenvoud, is het leven om ons heen alleen maar complexer geworden en is het gelovige leven daarin meegegroeid. Leven en geloof lijken niet meer om te kunnen gaan met echte eenvoud, zeker wanneer we het gevoel krijgen dat onze eigen luxe positie in het gedrang lijkt te komen omdat God hongerigen met goederen vervuld, maar rijken ledig heenzendt.
Afstand nemen
Afstand nemen van de complexiteit van het leven is niet eenvoudig. Je merkt het al op je vakantie, wanneer je eigenlijk niks tekort komt, maar toch alle luxe gaat missen, terwijl je nog steeds overvloed hebt. Toen we in onze vakantie wat kloosters bezochten wekte dat bij mij ook wel weer opnieuw het verlangen naar de eenvoud van zo’n bestaan. Het inspireert je in je zoektocht naar vernieuwing van het geloofsleven. Bijzonder dan dat je bij terugkomst verneemt dat een medegelovige van ons een tijdje gaat meeleven in een nieuw kloosterinitiatief om zo met anderen te zoeken naar de kern van het bestaan in het licht van God.
Voor mij is – naast de H. Benedictus – Maria daarin een belangrijk voorbeeld. Haar stille aanwezigheid heeft iets beschouwends. In haar lofzang is zij als Moeder Gods beeld van het Israël naar Gods hart, zoals notabene een protestantse collega van mij mooi verwoordde deze week op internet. Beeld van de kerk die haar Heer in leven en sterven volgt.
Misschien ligt daarin wel een boodschap voor ons naar de toekomst. Afstand nemen van alles in de wereld en alle dingen die geworden zijn in de kerk om zo weer bij de essentie te komen. Afstand doen van alles wat tot het kwade behoort. Zo weer te kunnen inzien dat God volgen door Jezus de Christus ons werkelijk redding kan brengen.
Amen.
Pastoor Victor Scheijde